BM Gıda Hakkı Özel Raportörlüğü
Birleşmiş Milletler bünyesinde bazı insan haklarının uluslararası ölçekte taşıdıkları öneme binaen ilgili haklara ilişkin koruma mekanizmalarını güçlendirmek ve uygulamada yaşanan sorunları tespit etmek amacıyla özel raportörlükler kurulmuştur. BM bünyesinde gıda hakkına ilişkin özel raportörlük ise BM İnsan Hakları Komisyonu’nun 2000/10 sayılı kararı ile 17 Nisan 2000 tarihinde kurulmuştur.
Gıda Hakkı Özel Raportörleri, İnsan Hakları Konseyi’ne yıllık olarak tematik raporlar sunmaktadır. Raportörlerin yıllık olarak sunmuş oldukları tematik raporlar gıda krizi, böcek ilaçları, silahlı çatışmalar, cinsiyet eşitsizliği, iklim değişikliği, Dünya Ticaret Örgütü anlaşmaları, agroekoloji, balıkçılık, arazi mülkiyeti, biyoyakıtlar, gıda egemenliği, tohum politikaları gibi gıda hakkını farklı yönleriyle ilgilendiren konularda olmaktadır. İlgili raporlar, açlık ve yetersiz beslenme sorununa ilişkin öne çıkan ve güncel meselelerin detaylı bir analizi olmanın yanı sıra, söz konusu problemlerin uluslararası toplumun gündemine taşınması işlevi görmektedir.
Gıda Hakkı Özel Raportörlerinin diğer bir işlevi ise ziyaret ettikleri ülkelerde gıda hakkının sağlanmasına ilişkin itici bir güç olmalarıdır. Bu anlamda Gıda Hakkı Özel Raportörleri ziyaret ettikleri ülkelerdeki sorunları gerek ulusal makamlar gerekse sivil toplum kuruluşları ile yapmış oldukları görüşmeler neticesinde ortaya koymakta, çözüm önerileri sunmakta ve gıda hakkının ulusal mevzuatta koruma altına alınması için teşvik edici bir rol oynamaktadır. Raportörler, tematik raporlarının yanında gerçekleştirdikleri ülke ziyaretlerine ilişkin olarak rapor sunmaktadır.
Tüm bu etkin rollerinin yanı sıra, Gıda Hakkı Özel Raportörleri yargısal veya yarı yargısal bir niteliğe sahip olmasalar bile gıda hakkına ilişkin yaygın ve ciddi ihlallerin uluslararası toplumun gündemine taşınmasında hayati bir rol oynamaktadır. Dolayısıyla gıda hakkına ilişkin ihlallerin gerek acil başvuru gerekse iddia mektupları yoluyla Gıda Hakkı Özel Raportörü’nün bilgisine sunulması, konunun BM gündemine taşınması, ihlali gerçekleştiren devlet üzerinde uluslararası bir baskı oluşturulması ve ihtiyaç sahiplerine insani yardım ulaştıracak BM organlarının harekete geçirilmesi bakımından büyük önem arz etmektedir.
Raportörlerin 2001 yılından beri sunmuş oldukları tematik raporların Derneğimizce yapılan çevirileri aşağıda listelenmiştir.
Raporların çevirilerinin tümüne, “Birleşmiş Milletler Gıda Hakkı Özel Raportörlüğü Tematik Raporları (2001-2022)” başlıklı e-kitaptan ulaşılabilmektedir.